GESCHIEDENIS VAN HET THEATER

Op 20 januari 1923 sjouwde Bert Brugman planken en gordijnstoffen naar de zolder van zijn ouderlijke woning aan de Keizersgracht en bouwde daar zijn eerste draadmarionettentheater van. In die tijd was dat nogal ongewoon, omdat deze kunstvorm in die tijd geheel uitgestorven was in Nederland. Bert Brugman liet zich echter inspireren door de Duitser Paul Bran, die op tournee was en optrad in "De Doelen" te Rotterdam.

Het marionettenspel had zich in de middeleeuwen in Italie ontwikkeld in de kerk. Beeldjes uit de kerststal werden beweegbaar gemaakt en zo werden kerstspelen opge-voerd. Het woord "marionet" betekent dan ook "maria'tje".

Bij het Concilie van Trente na de reformatie in de 16e eeuw werd het poppenspel uit de kerk verbannen. Het handpoppenspel deed zijn intrede op straat en Jan Klaassen ontstond in Nederland, Kasperl in Duitsland en Guignol in Frankrijk. In de jaren twintig leefde het marionettentheater op in heel Europa. Bert Brugman werd de pionier in Nederland. Zijn eerste stuk "Mesroer en de grappenmakers" werd uitgevoerd. Frederik van Eeden schreef "Panopticum" voor het theater. Zangspelen en kleine operaatjes, zoals Mozarts "Bastiën en Bastiënne", werden door zangers, poppenspelers en een strijkorkestje live uitgevoerd. De zangeres Frieda Frowein soliciteerde bij het theater en een poosje later huwde zij Bert.

In 1930 kreeg het theater een eigen zaaltje in de Van Breestraat en werd het een beroepsgezelschap. Ook werd er steeds meer op uitnodiging gespeeld. Het grote theater moest dan met een verhuiswagen vervoerd worden. In de oorlog kon dat echter niet meer en was het gezelschap genoodzaakt per trein te reizen. Het grote draad-marionettentheater maakte plaats voor een klein poppentheater en een maskerspel. Bert raakte toen echter gewend aan de directe manier van spelen wat het handpoppenspel mogelijk maakte en ontwikkelde een nieuw bewegingssysteem. Het werd een combinatie van draad-, hand- en stokpoppen. De stijl bleef echter zoals voorheen. Op deze handmarionet, die bijzonder veel bewegingsmogelijkheden had, kreeg Bert octrooi.

Met de komst van de bandrecorder werd het mogelijk ook grote opera's op te voeren. Het publiek werd verwend met grote stemmen zoals die van Maria Callas, Tito Gobi, Nicolai Gedda en anderen. Door al dat gezang ontstond er behoefte aan beweegbare mondjes. Bert gaf zijn zoon Joost 's morgens opdracht dat uit te vinden en 's avonds kwam hij inderdaad met de nieuwe uitvinding uit het atelier. Het theater liep intussen zo goed dat het al een jaar van te voren volgeboekt was. Inmiddels speelden alle zes zonen Rik, Joost, Frans, Tom, Jaap en Vincent langere of kortere periode mee. Ook werden tournees naar o.a. Zwitserland, Indonesië, Suriname en Israël georganiseerd.

Namens de KRO: Deze video's mogen niet gedownload, gedeeld of gekopieëerd worden!


Van 1953 tot 1963 maakte het theater de eerste televisieserie "Dappere Dodo" die zeer populair werd.
In 1969 nam Joost het theater over met zijn vrouw Yvonne Witteveen. Tot 1999 speelden zij met hun kinderen Isabel, Mariska en Roeland nog vele voorstellingen tot zij te oud werden. Joost had toen in 55 jaar zo'n 12.000 voorstellingen gespeeld.

Mariska Brugman (1958) heeft in de afgelopen 51 jaar ook al met meer dan 5.500 voorstellingen meegespeeld en nam het theater in 2000 over samen met haar man René van Tol (1958), die zij op de Gerrit Rietveldacademie had leren kennen. René speelt al sinds 1988 mee en heeft een grote artistieke inbreng; hij is bovendien beeldend kunstenaar.

Neem een kijkje op zijn website www.vantolart.nl.
De componist Eric Veeger (1958) kreeg opdracht een moderne opera te componeren, speciaal voor dit theater. "Het Amsterdams fonds voor de kunst" maakte dit financieel mogelijk en zo werden in 2001 in Amsterdam vier voorstellingen van de opera "Biest", ook weer met live zangers en instrumentalisten, net als in het begin, opgevoerd.
De destijds elfjarige achterkleinzoon Jonas (1989), die nu historicus is en een uitstekende amateur-tenor, zong de jongens-sopraan in deze opera.

Tijmen van Tol (1993), de jongste in de rij en tevens inmiddels componist en dirigent www.tijmenvantol., speelt ook af en toe mee en heeft vaak verrassende muzikale en theatrale ideeën.
Rosa Raven schreef ons eerste nieuwe kinderstuk:

"Het sprookje van Rosa en de draak". Helaas was zij al voor de premiere door een ongeluk overleden, maar haar humoristische teksten doen haar weer iedere voorstelling een beetje herleven.
Vanaf 2002 mocht het 'nieuw leven ingeblazen theater' gebruik maken van de Obrechtzaal, waar wij tot november 2018 elke zaterdag- en zondagmiddag een familievoorstelling opvoerden. Inmiddels zijn er nog twaalf nieuwe producties bijgekomen, veelal bewerkingen van bestaande sprookjes of zelfbedachte verhalen zoals "De keizer en de nachtegaal", "De gelaarsde kat", "Stiekem naar Groenland", "Aladdin en de wonderlamp", "Pinokkio", "Repelsteeltje", "De wolk van 10 voor 2", "De toverviool", "De sinaasappelprins", "Ariadne en Pegasus" en "Heidi". "De toverviool", "De heks en de sinaasappelprins" en "Ariadne en Pegasus" en ook nog een remake van de opera "De barbier van Sevilla" en de operette "Die Fledermaus".

In november 2018 wordt de vierde verdieping van het huis van Mariska en René omgetoverd tot een vast theater. Dat geeft ons weer nieuwe mogelijkheden om alles nog mooier te maken omdat we het niet steeds af moeten breken en delen met andere gebruikers. Bovendien staat het vaste theater thuis zodat we er altijd aan kunnen werken. :-)

Wie kon bedenken dat het alweer zo snel losgeschroefd zou worden want door de lockdown in 2021 kwam er opeens zoveel tijd vrij, dat er een prachtig huis in Edam werd gevonden waar wederom een nieuw theater gevestigd werd. Het sfeervolle zaaltje is weer klein maar wel op de begane grond. Ondertussen is onze 15e productie "HEIDI" daar in premiere gegaan. Wij gaan nu vooral voor kwaliteit en niet meer voor kwantiteit en hopen nog vele fijne, intieme voorstellingen voor de echte liefhebbers te mogen geven.

Ons doel is het goede te behouden en daar te vernieuwen waar wij dat graag willen.

Zo bedacht René van Tol bijvoorbeeld een grotere ruimtewerking, door met verschillende formaten poppen te werken.

Ook worden de voorstellingen live gesproken zonder dat de teksten uitgeschreven zijn, waardoor een leukere wisselwerking met het aanwezige publiek ontstaat en de voorstellingen makkelijker aan de omstandigheden aangepast kunnen worden.

Onze missie is de stukken zo mooi en pakkend mogelijk te maken dat ze het publiek nog heel lang bijblijven.

Daar doen wij ons uiterste best voor!